انواع وسایل آتش نشانی

وقتی صحبت از امنیت جانی و مالی در برابر آتش سوزی می شود، هیچ چیزی مهم تر از انواع وسایل آتش نشانی نیست. آتش سوزی  می تواند در کوتاه ترین زمان ممکن، جان انسان ها و دارایی های ارزشمند را نابود کند؛ اما داشتن تجهیزات مناسب و آشنایی با شیوه استفاده از آن ها، می تواند تفاوتی حیاتی بین یک حادثه مرگبار و یک اتفاق کنترل شده باشد. وسایل آتش نشانی تنوع زیادی دارند؛ برخی از آن ها ساده و خانگی هستند و هر فردی می تواند به راحتی از آن ها استفاده کند، در حالی که برخی دیگر پیچیده تر بوده و تنها آتش نشانان آموزش دیده مجاز به کار با آن ها هستند.

در این مقاله به معرفی انواع وسایل آتش نشانی خواهیم پرداخت؛ از ساده ترین ابزارهایی مانند سطل آتش تا تجهیزات پیشرفته ای مانند شلنگ ها و دستگاه های کف پاش. همچنین نکاتی درباره کاربرد هر وسیله، محل استفاده مناسب، و اهمیت نگهداری صحیح از این ابزارها را بررسی می کنیم تا دیدی جامع نسبت به تجهیزات اطفای حریق به دست آورید.

۱. خاموش کننده های دستی (کپسول های آتش نشانی)

خاموش کننده ها پرکاربردترین وسایل آتش نشانی هستند و در منازل، ادارات، کارخانه ها و خودروها به کار می روند. این کپسول ها در انواع مختلف عرضه می شوند:

• • کپسول پودری: مناسب برای خاموش کردن آتش ناشی از جامدات، مایعات و گازها.
  • کپسول CO₂ (دی اکسیدکربن): بهترین گزینه برای آتش های الکتریکی و وسایل برقی.
  • کپسول آبی و کف: مناسب برای آتش سوزی مایعات قابل اشتعال مانند بنزین و نفت.

نکته مهم این است که هر کپسول باید متناسب با محل نصب انتخاب شود. برای مثال، در آشپزخانه استفاده از کپسول CO₂ ایمن تر است تا از آسیب رساندن به لوازم برقی جلوگیری شود. همچنین، بررسی دوره ای و شارژ به موقع کپسول ها اهمیت حیاتی دارد.

۲. شلنگ آتش نشانی

شلنگ های آتش نشانی از مهم ترین تجهیزات حرفه ای هستند که معمولاً در ایستگاه های آتش نشانی، کارخانجات بزرگ و ساختمان های مجهز نصب می شوند. این شلنگ ها به قرقره ای متصل اند و طول استاندارد آن ها حدود ۳۰ متر است. فشار بالای آب خروجی از شلنگ، توانایی مهار آتش های وسیع را فراهم می کند.

دهانۀ شلنگ ها قابلیت تنظیم دارند تا جریان آب به صورت پرفشار یا پخش شده خارج شود. به دلیل سنگینی و نیاز به کنترل دقیق، استفاده از شلنگ های آتش نشانی اغلب در حیطه وظایف نیروهای آتش نشان قرار دارد.

۳. سطل آتش نشانی

سطل های قرمزرنگ با نوشته «آتش»، ساده ترین ولی مؤثرترین وسایل اطفای حریق هستند. این سطل ها معمولاً فلزی و مقاوم بوده و با آب یا شن پر می شوند. در مکان هایی مانند پمپ بنزین یا کارگاه های صنعتی هنوز هم سطل های آتش نشانی کاربرد فراوانی دارند.

مزیت اصلی سطل های آتش این است که سریع و بدون نیاز به مهارت خاص می توان از آن ها استفاده کرد. البته کارایی آن ها محدود به آتش های کوچک است و در برابر آتش سوزی های بزرگ کارآمد نخواهند بود.

۴. پتوی اطفای حریق (پتوی نسوز)

پتوهای ضدحریق از الیاف نسوز تولید می شوند و برای خاموش کردن آتش های کوچک و محلی بسیار مؤثرند. این پتوها بیشتر در آشپزخانه ها، کارگاه های صنعتی، رستوران ها و آزمایشگاه ها استفاده می شوند. روش کار به این صورت است که پتو روی منبع آتش انداخته شده و با قطع اکسیژن، شعله خاموش می شود.

پتوی نسوز به ویژه برای خاموش کردن آتش لباس افراد یا حریق های محدود در ظروف روغن مناسب است. علاوه بر این، پتوهای جوشکاری نیز برای محافظت از کارگران در برابر جرقه و پاشش مواد مذاب طراحی شده اند.

۵. پودر فلامزوب

یکی از ابزارهای مکمل در تجهیزات آتش نشانی، پودر فلامزوب است. این ماده غیرسمی بوده و به سرعت آتش را خفه می کند. استفاده از آن در مکان هایی مانند گاراژها، کارگاه ها و انبارها توصیه می شود. هر بسته پودر می تواند چندین سطل آتش نشانی را پر کند و همین امر آن را به گزینه ای اقتصادی و مؤثر تبدیل کرده است.

۶. سیستم های اعلام حریق

یکی از مهم ترین بخش های ایمنی ساختمان ها، سیستم اعلام حریق است. این سیستم ها شامل دتکتورهای دود، حرارت و گاز می شوند که در نقاط مختلف ساختمان نصب شده و در صورت بروز آتش سوزی به سرعت هشدار می دهند.

اعلام به موقع حریق باعث می شود افراد فرصت تخلیه ساختمان را داشته باشند و هم زمان تیم های آتش نشانی بتوانند سریع تر وارد عمل شوند.

سیستم های اعلام حریق به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:

• • سیستم متعارف (Conventional): مناسب ساختمان های کوچک و متوسط.
  • سیستم آدرس پذیر (Addressable): برای ساختمان های بزرگ، مراکز تجاری و صنعتی که نیاز به شناسایی دقیق محل آتش دارند.

۷. سیستم های اطفای حریق خودکار

در مکان هایی مانند سرور روم ها، انبار کالا یا کارخانجات حساس، سیستم های اطفای حریق خودکار نصب می شوند. این سیستم ها بدون نیاز به حضور انسان فعال شده و به صورت خودکار با آب، گاز یا کف، شعله ها را خاموش می کنند.

رایج ترین انواع سیستم های اطفا عبارتند از:

• • اسپرینکلرهای آبی: پرکاربردترین سیستم که با افزایش دما فعال شده و آب را روی محل آتش پاشش می کند.
  • سیستم اطفای گازی (FM200، CO₂ و Novec): مناسب محیط هایی که تجهیزات الکترونیکی و اسناد مهم وجود دارند، زیرا هیچ گونه آسیبی به وسایل وارد نمی کند.
  • سیستم اطفای کف: برای پالایشگاه ها، انبار سوخت و صنایع نفت و گاز استفاده می شود.

۸. کف سازها و تجهیزات ویژه اطفای حریق

برای مقابله با آتش های ناشی از مواد نفتی و مایعات قابل اشتعال، کف های آتش نشانی بسیار مؤثر هستند. این کف ها مانند لایه ای پوششی روی سطح سوخت پخش می شوند و مانع رسیدن اکسیژن به شعله می شوند.

کف سازها در اندازه های مختلف موجودند؛ از دستگاه های دستی کوچک تا تانکرهای بزرگ که توسط آتش نشانان استفاده می شوند.

۹. تجهیزات حفاظت فردی آتش نشانان

آتش نشانان در خط مقدم مبارزه با حریق قرار دارند و نیازمند پوشش و تجهیزات محافظتی ویژه هستند. برخی از این وسایل عبارتند از:

• • لباس ضدحریق: ساخته شده از الیاف نسوز برای مقاومت در برابر دماهای بالا.
  • کلاه ایمنی و نقاب: برای محافظت از سر و صورت در برابر حرارت و سقوط اجسام.
  • دستکش نسوز و کفش ایمنی: جلوگیری از سوختگی دست و پا.
  • دستگاه تنفسی (SCBA): تأمین هوای سالم در محیط های پر از دود و گازهای سمی.

این تجهیزات شاید برای افراد عادی کاربردی نباشند، اما بخش جدایی ناپذیر از انواع وسایل آتش نشانی حرفه ای محسوب می شوند.

۱۰. جعبه و تجهیزات آتش نشانی ثابت در ساختمان ها

تقریباً همه ساختمان های عمومی و صنعتی باید دارای جعبه های آتش نشانی (Fire Box) باشند. این جعبه ها معمولاً شامل شلنگ، قرقره، کپسول آتش نشانی و تجهیزات اولیه هستند که در زمان حادثه در دسترس قرار می گیرند.

وجود این جعبه ها باعث می شود کارکنان یا ساکنین بتوانند قبل از رسیدن نیروهای امدادی، اقدامات اولیه اطفای حریق را انجام دهند.

۱۱. سایر وسایل جانبی

علاوه بر تجهیزات اصلی، وسایل جانبی دیگری هم وجود دارد که مکمل عملیات اطفای حریق هستند، از جمله:

• • سوت و آژیر دستی: برای اعلام خطر فوری.
  • چراغ قوه ضد انفجار: کمک به دید در محیط های تاریک و پر دود.
  • بیل و شن: برای مهار سریع آتش های کوچک در فضای باز.
  • نوار و تابلوهای هشدار: برای ایمن سازی محیط حادثه.

اهمیت آموزش در کنار تجهیزات

داشتن بهترین تجهیزات بدون آموزش صحیح، کارایی چندانی نخواهد داشت. تحقیقات نشان داده اند که بسیاری از افراد حتی نمی دانند چطور باید یک کپسول آتش نشانی را فعال کنند. به همین دلیل برگزاری دوره های آموزش ایمنی و آتش نشانی در محیط های کاری و آموزشی اهمیت زیادی دارد.

نکات مهم نگهداری از تجهیزات آتش نشانی

• • کپسول ها باید به طور مرتب بازبینی و در صورت نیاز شارژ شوند.
  • شلنگ ها و جعبه های آتش نشانی نباید مسدود یا پنهان شوند.
  • سیستم های اعلام و اطفای حریق باید سالیانه تست و سرویس شوند.
  • پتوها و سطل های آتش باید در مکان های مشخص و قابل دسترس قرار گیرند.

جمع بندی نهایی

در این مقاله با طیف گسترده ای از انواع وسایل آتش نشانی آشنا شدیم؛ از ساده ترین ابزارها مانند سطل و پتو تا پیشرفته ترین سیستم های اعلام و اطفای حریق خودکار. اهمیت این تجهیزات در حفاظت از جان و مال غیرقابل انکار است، اما آنچه بیش از همه ارزش دارد، آمادگی و آگاهی افراد در استفاده صحیح از این وسایل است.

به یاد داشته باشید که تجهیزات آتش نشانی تنها زمانی ارزش واقعی خود را نشان می دهند که در شرایط اضطراری بتوانید به سرعت و درست از آن ها استفاده کنید. پس علاوه بر تهیه وسایل مناسب، آموزش و نگهداری صحیح آن ها را جدی بگیرید.

برای تهیه و خرید انواع وسایل آتش نشانی استاندارد و مشاوره تخصصی، همین حالا با آتش تابان تماس بگیرید.

امنیت را به تأخیر نیندازید! تجهیزات ایمنی مورد نیاز خود را از آتش تابان تهیه کنید و محیطی ایمن بسازید.

تاریخ انتشار اولیه: 1400/03/02

تاریخ بروزرسانی: 1404/05/28