گاز مورد استفاده در کپسول آتش نشانی چیست؟

تاریخ انتشار اولیه: 1403/02/24

تاریخ بروزرسانی: 1403/12/25

کپسول های آتش نشانی در انواع مختلفی تولید می شوند که هر یک از آن ها برای خاموش کردن نوع خاصی از آتش طراحی شده اند. در داخل این کپسول ها، ترکیبی از ماده خاموش کننده (مانند پودر، گاز، فوم یا آب) و یک گاز پیشران وجود دارد. گاز مورد استفاده در کپسول آتش نشانی یکی از عوامل مهم در عملکرد آن است. زیرا این گاز باعث ایجاد فشار درون سیلندر شده و کمک می کند تا ماده خاموش کننده به صورت مؤثر بر روی آتش پاشیده شود. بدون این گاز، ماده خاموش کننده به درستی تخلیه نمی شود و عملکرد کپسول دچار اختلال خواهد شد.

انتخاب نوع گاز استفاده شده در کپسول آتش نشانی بسته به نوع آتش، محل استفاده و کارایی موردنظر متفاوت است. برخی از این گازها به طور مستقیم در خاموش کردن آتش نقش دارند. درحالی که برخی دیگر صرفاً وظیفه تخلیه ماده خاموش کننده را بر عهده دارند. در این مقاله، به بررسی انواع گاز مورد استفاده در کپسول آتش نشانی و کاربردهای آن ها می پردازیم تا بتوانید اطلاعات جامعی در مورد این تجهیزات ایمنی مهم به دست آورید.

انواع گاز مورد استفاده در کپسول آتش نشانی

1. دی اکسید کربن (CO₂)

دی اکسید کربن (CO₂) یکی از متداول ترین گازهای مورد استفاده در کپسول های آتش نشانی است. این ماده به دلیل ویژگی های خاص خود، در خاموش کردن بسیاری از انواع آتش سوزی مؤثر عمل می کند. این گاز بی رنگ، بی بو و غیرقابل اشتعال است و به روش های مختلفی باعث اطفای حریق می شود.

نحوه عملکرد دی اکسید کربن در خاموش کردن آتش

دی اکسید کربن به دو روش اصلی باعث خاموش شدن آتش می شود:

1. کاهش اکسیژن محیط

یکی از عوامل کلیدی در ایجاد و ادامه آتش سوزی، وجود اکسیژن است. دی اکسید کربن با جایگزین شدن به جای اکسیژن در محیط آتش سوزی، میزان اکسیژن موجود را کاهش می دهد و در نتیجه، از ادامه فرایند احتراق جلوگیری می کند. این ویژگی، آن را به گزینه ای ایده آل برای خاموش کردن آتش های الکتریکی و آتش های ناشی از مایعات قابل اشتعال تبدیل کرده است.

2.کاهش دمای آتش

گاز دی اکسید کربن هنگام تخلیه از کپسول، به شدت سرد است. (حدود -۷۸ درجه سانتی گراد) این گاز در هنگام برخورد با آتش، دمای آن را به سرعت کاهش می دهد. این کاهش دما باعث خاموش شدن شعله های آتش شده و از شعله ور شدن مجدد آن جلوگیری می کند. به همین دلیل، این کپسول ها معمولاً در محیط هایی استفاده می شوند که کنترل دمای آتش اهمیت دارد.

2. نیتروژن (N₂)

نیتروژن (N₂) یکی از گازهای بی اثر و غیرقابل اشتعال است. این ماده در بسیاری از صنایع و تجهیزات ایمنی از جمله کپسول های آتش نشانی کاربرد دارد. برخلاف دی اکسید کربن که خود به عنوان یک ماده خاموش کننده عمل می کند، نیتروژن معمولاً به عنوان گاز پیشران درون کپسول های آتش نشانی استفاده می شود.

نقش نیتروژن در کپسول آتش نشانی

در کپسول های آتش نشانی، ماده خاموش کننده (مانند پودر خشک، فوم یا مواد شیمیایی دیگر) باید با فشار کافی به بیرون پرتاب شود تا بتواند به طور مؤثر آتش را خاموش کند. نیتروژن به عنوان یک گاز تحت فشار درون سیلندر ذخیره می شود و وظیفه دارد ماده خاموش کننده را به بیرون هدایت کند.

این گاز به دلیل ویژگی های خاص خود، گزینه ای ایده آل برای این کار است:

• • • بی اثر و غیرقابل اشتعال است. – نیتروژن برخلاف برخی گازهای دیگر، در واکنش های شیمیایی احتراقی شرکت نمی کند و خطر انفجار یا شعله ور شدن ندارد.
      • فشار یکنواخت و ثابت ایجاد می کند. – در طول استفاده از کپسول، نیتروژن فشار داخلی را ثابت نگه می دارد و باعث می شود ماده خاموش کننده به طور کامل و یکدست تخلیه شود.
        • جایگزین مناسبی برای هوا و دی اکسید کربن است. – نیتروژن نسبت به هوای فشرده پایداری بیشتری دارد و در مقایسه با CO₂، مشکلاتی مانند یخ زدگی سریع را ایجاد نمی کند.

3. هوای فشرده

هوای فشرده هم یک گاز مورد استفاده در کپسول آتش نشانی است که وظیفه تأمین فشار لازم برای تخلیه ماده خاموش کننده را بر عهده دارد. این روش به ویژه در کپسول های آتش نشانی پودری و آبی مورد استفاده قرار می گیرد. برخلاف دی اکسید کربن (CO₂) که هم به عنوان عامل خاموش کننده و هم گاز پیشران استفاده می شود، هوای فشرده صرفاً برای ایجاد فشار درون کپسول به کار می رود.

نحوه عملکرد هوای فشرده در کپسول های آتش نشانی

در این نوع کپسول ها، مخزن حاوی یک ماده خاموش کننده (مانند پودر شیمیایی، فوم یا آب) است و هوای فشرده به عنوان یک نیروی محرک، ماده خاموش کننده را با فشار به بیرون هدایت می کند. این فرایند باعث می شود که ماده خاموش کننده بتواند با شدت کافی بر روی آتش پاشیده شود و آن را مهار کند.

4. آرگون (Ar) و هلیوم (He)

آرگون (Ar) و هلیوم (He) از گازهای نجیب و بی اثر هستند که در برخی سیستم های اطفای حریق خاص مورد استفاده قرار می گیرند. این گازها مانند دی اکسید کربن (CO₂) به عنوان گاز خاموش کننده عمل می کنند و برای خاموش کردن آتش بدون ایجاد آسیب به تجهیزات حساس یا آلودگی محیطی به کار می روند.

نحوه عملکرد آرگون و هلیوم در خاموش کردن آتش

گازهای آرگون و هلیوم به روش خفه کردن آتش (کاهش اکسیژن محیط) عمل می کنند. آن ها با کاهش سطح اکسیژن در محل آتش سوزی، فرایند احتراق را مختل کرده و باعث خاموش شدن شعله ها می شوند. برخلاف دی اکسید کربن که باعث کاهش دما نیز می شود، این گازها تأثیر چندانی بر دمای آتش ندارند اما در خاموش کردن حریق های خاص بسیار مؤثر هستند.

انتخاب مناسب ترین گاز آتش نشانی

انتخاب گاز مورد استفاده در کپسول آتش نشانی اهمیت زیادی در کنترل و خاموش کردن حریق دارد. هر نوع آتش سوزی نیاز به یک روش خاص برای مهار دارد، بنابراین شناخت انواع گازهای آتش نشانی و کاربرد آن ها می تواند به انتخاب مناسب ترین گزینه کمک کند.

انتخاب گاز بر اساس نوع آتش سوزی

✅ آتش های ناشی از مواد جامد (چوب، کاغذ، پارچه و منسوجات) – کلاس A

🔹 کپسول های آبی بهترین گزینه برای این نوع آتش هستند، زیرا آب با خنک کردن سطح سوخت، باعث کاهش دمای آتش و خاموش شدن آن می شود.

🔹 در برخی موارد، از کپسول های فوم نیز استفاده می شود که علاوه بر خنک کردن، لایه ای روی سطح مواد ایجاد می کنند تا اکسیژن به آتش نرسد.

✅ آتش های الکتریکی (تجهیزات الکترونیکی، کابل ها، تابلوهای برق) – کلاس C

🔹 دی اکسید کربن (CO₂) بهترین گزینه برای خاموش کردن آتش های الکتریکی است، زیرا این گاز بدون باقی گذاشتن اثر و بدون آسیب به تجهیزات الکترونیکی، آتش را خفه می کند.

🔹 آرگون و هلیوم نیز در محیط های حساس مانند اتاق های سرور و آزمایشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرند.

✅ آتش های ناشی از مایعات قابل اشتعال (بنزین، الکل، روغن) – کلاس B

🔹 کپسول های فوم یا پودر خشک به همراه گازهای پیشران (مانند نیتروژن یا هوای فشرده) مؤثرترین گزینه برای این نوع آتش هستند.

🔹 CO₂ نیز در برخی موارد برای خاموش کردن این نوع حریق ها استفاده می شود، اما همیشه کارایی کافی ندارد.

✅ آتش های ناشی از گازهای قابل اشتعال (پروپان، متان، بوتان) – کلاس C

🔹 کپسول های پودر خشک که از نیتروژن یا هوای فشرده برای پرتاب پودر استفاده می کنند، گزینه ای ایده آل هستند.

🔹 در برخی محیط های صنعتی، از سیستم های اطفای حریق با گازهای بی اثر (مانند آرگون و هلیوم) نیز استفاده می شود.

✅ آتش های ناشی از فلزات قابل اشتعال (منیزیم، تیتانیوم، سدیم) – کلاس D

🔹 کپسول های مخصوص پودر خشک برای خاموش کردن این نوع آتش طراحی شده اند. این پودرها معمولاً ترکیبات خاصی دارند که واکنش پذیری فلزات را کاهش داده و از گسترش آتش جلوگیری می کنند.

✅ آتش های ناشی از روغن های پخت وپز (چربی های حیوانی و گیاهی) – کلاس K

🔹 کپسول های مخصوص چربی ها و روغن ها که از ترکیبات شیمیایی مخصوص به همراه گازهای پیشران استفاده می کنند، برای خاموش کردن این نوع آتش ها طراحی شده اند.

جمع بندی

گازهای مختلفی در کپسول های آتش نشانی استفاده می شوند که هرکدام کاربرد خاص خود را دارند. دی اکسید کربن، نیتروژن، هوای فشرده، آرگون و هلیوم، از جمله گازهای رایج در این تجهیزات هستند. انتخاب نوع مناسب گاز مورد استفاده در کپسول آتش نشانی بسته به نوع آتش سوزی، می تواند تأثیر زیادی در کنترل و خاموش کردن آتش داشته باشد. پس، قبل از خرید و استفاده از کپسول، حتماً نوع گاز و کاربرد آن را بررسی کنید. 

امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد. اگر سؤالی درباره ی انواع مختلف گاز مورد استفاده در کپسول آتش نشانی دارید، در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید!